Նոյեմբերի 11֊ին, ժամը՝ 9:30, Սուրբ Երրորդություն եկեղեցու բակից մեր խումբը մեկնեց Արատես ճամբար։
Նախատեսված էին կարևոր հայրենագիտական կանգառներ, որոնց մասին ես տեղեկություններ հավաքեցի։ Այդ կանգառներն էին.
- Տիգրանաշենի ոլորաններ՝ հայացք Մասիսին
- Արենի
- Արփայի հովիտ Արենիի և Աղավնաձորի միջև ընկած հատվածում
- Գետեր՝ Արփա, Եղեգիս, Արատես
- Եղեգիսի կիրճ
- Արատեսի վանք
- Զորաց եկեղեցի
- Սուրբ Կարապետ եկեղեցի Տիգրանաշեն
Գյուղ է Հայաստանի Հանրապետության Արարատի մարզում՝ Երևան֊Գորիս֊Մեղրի միջպետական ավտոճանապարհի անմիջապես աջ կողմում։
Բնակավայրը Հայաստանի համար համարվում է ռազմավարական նշանակության տարածք, քանի որ այն գտնվում է Արարատի մարզը Վայոց ձորի մարզին միացնող կետ։
1995 թվականին ընդունված օրենքով Տիգրանաշենը ընդգրկված էր Պարույր Սևակ բնակավայրի կազմում։
Տիգրանաշենի տարածքում է գտնվում պաշտպանական միջնաբերդը և հնագույն մեծ գերեզմանոցը, որը թվագրվում է մ. թ. ա. 2-րդ հազարամյակին։ Պեղված նախնադարյան դամբարաններում հայտնաբերվել են կավե իրեր։
Արենի
Գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզում։ Ներառված է Արենի համայնքի կազմում։
Արենին Վայոց ձորի հին և նշանավոր գյուղերից է, ճանապարհային հանգույց և Շարուրի դաշտավայրից Վայոց ձոր մտնող կիրճը փակող ռազմական կետ։ Հնում Արենին գտնվել է այժմյան գյուղից կես կմ հյուսիս՝ բլրի վրա, որտեղ մինչ օրս կանգուն է Մոմիկ ճարտարապետի կողմից 1321 թ. կառուցված սուրբ Աստվածածին եկեղեցին։ Գյուղի տարածքում կան հնավայրեր, մի քանի ավերված գյուղատեղիներ, արձանագրություն ունեցող բազմաթիվ խաչքարեր ու գեղեցիկ քարայրներ՝ Մագիլի և Թռչունների։
Արատեսի վանական համալիր
Գտնվում է Վայոց Ձորի մարզի Արատես գյուղում, Եղեգիս գետի Արատես վտակի ափին, բլրի գագաթին: Կիսավեր հուշարձանախումբը բաղկացած է մի քանի մատուռից, Ս. Սիոն (X դ.), Ս. Աստվածածին (XI դ.) եկեղեցիներից և երկու գավիթներից (XIII դ.): Ենթադրվում է, որ հուշարձանի նախնական շինությունը հիմնադրվել է VII դ., թեև ամենահին գրավոր տեղեկությունը վերաբերում է IX դ.:
Սուրբ Սիոն միանավ թաղածածկ եկեղեցին կառուցվել է X դ.: Ունի երեք ավանդատուն` խորանի երկու կողքերին և հյուսիսային պատին կից:
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին գտնվում է Սուրբ Սիոն եկեղեցու հարավային կողմում: Կառուցվել է XI դարում, զույգ որմնամույթերով գմբեթավոր դահլիճ է:
Առաջին գավիթը կառուցված է Ս. Աստվածածին եկեղեցու արևմտյան ճակատին կից: Սա համալիրի ամենաուշագրավ կառույցն է: Կառուցել է Սիրանես ճարտարապետը` 1270 թ.: Երկրորդ գավիթը գտնվում է Սուրբ Սիոն և Սուրբ Աստվածածին եկեղեցիների միջև: Կառուցվել է XIII դ.: Այն քառակուսի հատակագծով, արևելյան զույգ ավանդատներով կառույց է: Արատեսի վանքը ունի հինգ մատուռ:
Վանքը շրջապատված է եղել պարսպով, որը քանդվել է XVII դ.: Հուշարձանի տարածքում կան X – XVII դդ. խաչքարեր և տապանաքարեր:
Զորաց եկեղեցի
Զորաց եկեղեցին (Սուրբ Ստեփանոս) գտնվում է Վայոց Ձորի մարզի Եղեգիս գյուղում: Այն կառուցվել է XIV դարում՝ այն ժամանակ, երբ հայոց իշխանները մարտնչում էին թուրքական ցեղերի դեմ: Եկեղեցու կառուցվածքը եզակի է. Զորացը առանձնանում է նրանով, որ խորանը սովորականից բարձր է կառուցված՝ մոտավորապես ձիու վրա նստած մարդու բարձրության վրա։ Պատճառն այն է, որ այն ծառայել է պատերազմ մեկնող զորքի համար, որպեսզի մարտիկները մեկնելուց առաջ եկեղեցուց օրհնություն ստանային։ Եկեղեցին մեծ արժեք է ներկայացնում, քանի որ Հայաստանում նման կառույցներ այլևս չեն պահպանվել։